ادبیات دفاع مقدس در پیشانی جبهه ادبیات انقلاب قرار گرفته است - قالب وبلاگ ها

به گزارش قالب وبلاگ ها ، مراسم رونمایی از کتاب شناخت نامه ادبیات پایداری؛ با تحلیلی بر ادبیات انقلاب اسلامی، دوشنبه 20 بهمن ماه، همزمان با چهل ودومین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با حضور کوثر دانش، مؤلف، احمد شاکری و احسان عباسلو، منتقدان ادبی برگزار گردید.

احسان عباسلو، نویسنده، مترجم و منتقد ادبی در این مراسم ضمن تبریک چهل ودومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران گفت: آنچه در ادبیات مقاومت دنیا بیشتر به چشم می خورد، امید است. به خصوص سیاهپوستان آمریکا که از دیرباز به بردگی گرفته شدند و شعر ادبیات مقاومت خاص خود را داشتند. موضوع دیگر همبستگی و وحدت دنیای است که نه تنها افراد به دنبال وحدت درونی در ادبیات مقاومت هستند، بلکه به لحاظ دنیا شمولی خودشان، دنبال وحدت دنیای هم هستند و این ها خیلی می تواند به ادبیات ما در ایران یاری کند و درواقع نقطه اشتراک ما با سایر کشورهاست و این نشان می دهد که چقدر در این زمینه جای کار وجود دارد.

وی اظهار کرد: اگر بتوانیم دور هم جمع شویم و ادبیات مقاومت دنیای تشکیل دهیم، خیلی از مضامین و آرمان ها با یکدیگر مشترک است؛ به خصوص با کشورهایی که اشتراکات دینی هم داریم.

عباسلو عنوان نمود: آمریکای لاتین، شیلیایی ها، اسپانیایی ها و ...، کشورهایی هستند که این نوع ادبیات در آنها پررنگ بوده است. ادبیات مقاومت دنیا و به خصوص ادبیات مقاومت آفریقا باعث شکل گیری نوعی نقد با عنوان نقد پسااستعمارگرایی شد؛ درحالی که این ها خودشان از کشورهای آفریقایی و به نوعی استعمارزده بودند اما آرائی را گردآوری کردند که باعث شکل گیری نقد پسااستعمارگرایی شد. این نقد در نیمه قرن 20 به بعد اتفاقاً از اشکال نقد غالب هم بوده و خیلی از نقدهایی که به ادبیات مهاجرت صورت می گیرد، حتی می تواند به ادبیات مقاومت هم گرایش هایی داشته باشد.

وی اعلام کرد: در کتاب شناخت نامه ادبیات پایداری؛ با تحلیلی بر ادبیات انقلاب اسلامی، مؤلف اشارات و انتخاب های خوبی داشته البته می تواند کامل تر گردد. این کتاب از نظر تاریخی و جغرافیایی بسیار ارزشمند است. تاریخ و جغرافیای ادبیات مقاومت حتماً باید مورد آنالیز قرار گیرد و نباید به حجم و زمان توجه گردد. امید است این کار سنگ بنایی باشد برای اینکه بتوانیم این کار را بیشتر از گذشته توسعه بدهیم.

احمد شاکری، نویسنده و منتقد ادبی نیز در ادامه این مراسم با اشاره به جنبه های آموزشی و پژوهشی این کتاب گفت: در خصوص مفاهیمی که در طول انقلاب اسلامی فراوری یا بازفراوری شده است، مطالب زیادی برای بیان وجود دارد و سیری را در طول تاریخ ادبیات انقلاب شاهد هستیم. در حقیقت تاریخ ادبیات انقلاب به نحوی با تاریخ ادبیات دفاع مقدس آغاز می گردد و با آغاز جنگ، آثار متعددی نیز فراوری شده است.

وی اظهار کرد: در دهه هایی شاهد رونق ادبیات مقاومت و پس از آن ادبیات پایداری هستیم که به لحاظ اصطلاح شناسی، اصطلاحاتی دارند که واجد ارزش های پژوهشی هستند؛ یعنی می توانیم با گزینش واژگان و بر اساس مؤلفه ای که آن واژه برخوردار است محدوده هایی برای پژوهش انتخاب کنیم و طیفی از آثار را جدا کنیم و راجع به مؤلفه ها و خصوصیات آنها صحبت کنیم.

شاکری اعلام کرد: نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، نسبت ادبیات پایداری و ادبیات مقاومت با ادبیات دفاع مقدس است؛ یعنی به نظر می رسد بعضی از سیاست ها در حوزه ادبیات داستانی ما را به سمت نام گذاری جدیدی برده که به لحاظ مفهومی شمول بیشتری دارد؛ یعنی برای ادبیات دفاع مقدس گستره موسع تری با عنوان ادبیات مقاومت و پایداری فارغ از ارزش های پژوهشی در نظر گرفتیم که البته آسیب هایی هم متوجه این عنوان گزینی است. یکی از این اصطلاحات این است که درست است مقاومت مفهومی است که در فرهنگ های مختلف وجود دارد و ممکن است حتی مقاومت را مانند جنگ در نظر بگیریم و بگوییم اصطلاح جنگ همزاد با زندگی است؛ یعنی انسان وقتی متولد می گردد، وارد جنگ می گردد؛ اما نکته این است که چنین توسعه ای به تنزل دفاع مقدس و ارزش های آن منجر خواهد شد و یاریی به روشن شدن در ادبیات دفاع مقدس نمی نماید و مؤلفه های ممتاز آن را می گیرد.

وی اضافه کرد: آن چیزی که ادبیات انقلاب اسلامی باید به آن ببالد، ادبیات دفاع مقدس است که برایش سرمایه های مادی و معنوی بی نظیری خلق شده و در پیشانی جبهه ادبیات انقلاب قرار گرفته است. اگر نتوانیم نقطه تمایزبخش آن را برجسته کنیم دارایی و هویت ادبی خود را تقلیل داده ایم.

این منتقد ادبی عنوان نمود: اما در خصوص فراوری منبع آموزشی، خانم دانش، شجاعتی از خود به خرج دادند و این خیلی مهم است. کسانی که در فضای آموزش، پژوهش و تألیف کتب آموزشی باشند، می دانند معنای این حرف چیست. یعنی فراوری منبع آموزشی برای دانشگاه کاری نیست که حتی هر پژوهشگری بتواند انجام دهد. بعضی پژوهشگران هستند که به ژرفنای ادبیات مقاومت رفتند و مسائل پیچیده آن را مورد آنالیز قرار دادند؛ اما توانایی تألیف کتب آموزشی ندارند زیرا حداقل دو شرط دارد و شرط اول سابقه تدریس است و نکته دیگر سابقه سال ها تحقیق است.

وی گفت: نکته دیگر این است که اگر هندسه ای معرفتی برای ادبیات داستانی طراحی کنیم، اضلاع مختلف دارد که یکی از اضلاع پژوهش است و ضلع های دیگر شامل آموزش، نقد، فراوری و ... است در طول تاریخ ادبیات داستانی پس از انقلاب توجه و تمرکز ما نوعاً متوجه فراوری و آفرینش بوده است. ما از دو رکن پژوهش و نقد غافل بوده ایم و این غفلت صدمات بسیار بزرگی را بر بدنه ادبیات ما وارد نموده است. به تعبیری نه تنها پژوهش مورد غفلت قرار گرفته، بلکه پژوهشگران هم مورد بی مهری قرار گرفتند. به عنوان مثال بعضاً در نشست ها و اظهار نظرها افرادی صحبت می نمایند که شأن اولیه آنها نویسندگی است و یک مقاله علمی و پژوهشی ندارند؛ یعنی جامعه ما به این راضی شده که مسائل مهم در حوزه ادبیات داستانی توسط افرادی تبیین گردد که مهمترین کارشان خلاقیت در این حوزه است که نه فرصتی برای پژوهش داشتند و نه به مبانی پژوهشی آشنایی دارند، لذا این خیلی مهم است که نویسنده محوری و نویسنده باوری جا را برای این مقولات تنگ نموده، لذا می بینیم که در فضای ادبیات داستانی کنونی ما جریان نقد متعهد وجود ندارد.

شاکری در ادامه به ایرادات منابع علمی دانشگاهی اشاره نمود و گفت: یکی از اشکالات این است که به روز نیستند، مثلاً به فردوسی و شاهنامه و متون کهن مراجعه می نمایند و متون جدید شناخته شده نیستند. دوم اینکه بعضی از این منابع منابع ترجمه ای هستند. نکته دیگر اینکه تفکربرانگیز، روان و گویا نیستند؛ فراوری فکر ندارند؛ به مبانی توجه کمی دارند و کم تر پژوهش هایی هستند که صبغه فلسفی داشته باشند، مشحون از مشهورات هستند، حجیم هستند، مسأله محور نبوده و از تنوع لازم برخوردار نیستند؛ درحالی که مهم است که پژوهش ها با طرح مسأله پژوهشی وارد یک موضوع شوند.

وی اضافه کرد: نکته مهم دیگر این است که منابع علمی دانشگاهی کمتر واجد رویکرد پیشینی هستند و این نوع رویکرد پسینی به حوزه علم و ادبیات نمی تواند از آنچه فراوری شده سبقت بگیرد و به استقبال آینده برود؛ فاقد سنجه های معین ارزشی و اعتقادی هستند و متأسفانه در عرصه ادبیات دفاع مقدس و مقاومت شاهد جریان های معارض هستیم و جریان های معارض را نمی توان با هم یک کاسه کرد. اگر چنین کاری کنیم، داریم درواقع غرض اصلی که ادبیات انقلاب به سمتش حرکت می نماید را حذف می کنیم.

شاکری عنوان نمود: بعضی پژوهش ها متأسفانه در مواجهه با مبانی غربی منفعلند، نه منتقد. ما نمی توانیم رمان دفاع مقدس را تعریف کنیم مگر اینکه تکلیفمان را با رمان بودن و چیستی رمان حل کنیم و در تعریف شخصیتی که در رمان می گردد باید دقت کنیم.

وی اعلام کرد: نفس توجه خانم دانش به این مقوله خیلی مهم است و ظاهراً این کتاب به عنوان منبع آموزشی قرار است معرفی گزیده ای از متون منتخب و بعضی نویسندگان باشد. وقتی به ادبیات مقاومت و دفاع مقدس مراجعه می کنیم، احتیاج به منطق داریم. در حوزه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس هم آثار بسیار زیادی وجود دارد و اگر قرار است نویسندگان و کتاب هایی را به دانشجویان معرفی کنیم، این ها معیار معینی می خواهد؛ اما معیاری در این کتاب درک نمی گردد.

این منتقد ادبی عنوان نمود: همچنین در این کتاب تفکیکی بین جریان های ادبی و ریزجریان ها در ذیل ادبیات دفاع مقدس صورت نگرفته و همه در ذیل ادبیات مقاومت آمده اند؛ و این خیلی خوب است که در یک کتاب آموزشی سؤال آورده گردد؛ اما درج بریده نثر معنا و مفهومی ندارد، اینکه 5 صفحه از یک کتاب 200 صفحه ای را بیاوریم و بعد بگوییم عناصر داستانی را تحلیل کنید، این کار غیر ممکن است و فقط نثر این اثر را می توان نقد و تحلیل کرد.

کوثر دانش، مؤلف کتاب شناخت نامه ادبیات پایداری در رابطه با شیوه تدوین این کتاب گفت: تألیف کتاب بر اساس سند انتظاری که دانشگاه در 18 بند ارائه نموده بود، اجرا شده و بر مبنای آن باید در فصل اول، زبان فارسی از دیدگاه علمای ربانی که اسامی آنها نام برده شده بود، مطرح می شد که بر مبنای آن سند انتظار این فصول تدوین شد.

وی اظهار کرد: اینکه نکات به صورت بریده نثر مطرح شده، بیشتر از این جهت بوده که مخاطب را وادار کنیم تا اثر را بخواند و سؤالاتی که در انتهای هر فصل پرسیده شده، بر مبنای روش آموزشی پیشنهادی از سوی دانشگاه بوده است. در بحث ریزجریان ها نیز بر اساس آنچه به ما آموزش داده شده است، ادبیات اعتراض هم ضمناً در ادبیات پایداری می گنجد.